Mas nasa panganib sa pagkakasakit at masamang kalusugan ang kababaihan

HealthWiki > Kapag Walang Doktor ang Kababaihan > Kabanata 1: Ang kalusugan ng kababaihan ay usaping pangkomunidad > Mas nasa panganib sa pagkakasakit at masamang kalusugan ang kababaihan

Sa kabanatang ito:

 

Sa kabanatang ito:

Dahil iba ang katawan ng babae sa lalaki, at dahil hindi nga pantay ang katayuan, mas malaki ang panganib ng kababaihan na magkasakit at maging masama ang kalusugan. Eto ang ilan sa problemang pangkalusugan na mas higit na apektado ang babae:

Masamang nutrisyon

Kung kulang sa tamang pagkain, mapipigil sa tamang paglaki ang batang babae, at magdudulot ng seryosong problemang pangkalusugan sa hinaharap.

Dagdag na impormasyon

pagkain para manatiling malusog

Ang mahinang nutrisyon ang pinakamadalas at mapaminsalang problema sa kalusugan ng kababaihan sa mahihirap na bansa. Mula pagkabata, malimit mas kaunti ang binibigay na pagkain sa batang babae kumpara sa lalaki. Dahil dito, maaaring mas mabagal ang kanyang paglaki, at hindi tumubo nang tama ang mga buto—na magdudulot sa hinaharap ng hirap sa panganganak. Lumalala ang problema sa pagdadalaga dahil mas kailangan niya ng sapat at tamang pagkain para umangkop sa pagbigat ng trabaho at pagsimula ng regla, at kapag siya’y nagbuntis at nagpasuso.

Kapag kulang sa tamang pagkain, maaaring magsimula ang pangkalahatang pagsama ng kalusugan. Kasama na rito ang pagka- ubos ng lakas, panghihina at anemia. Kung mabuntis ang babaeng malnourished, mas malamang magka-seryosong kumplikasyon siya tulad ng matinding pagdurugo, impeksyon, o magsilang ng sanggol na sobrang liit.

Sabi ng health worker, dagdagan ko raw ang inom ng gatas at pagkain ng berdeng gulay na madahon. Kaya lang, sa asawa’t anak kong lalaki nilalaan ang lahat ng gatas. Wala din kaming pambili ng gulay.

Hindi mahihiwalay ang kalusugan ng babae sa katayuan niya sa lipunan. Sa karamihan ng lugar sa kanayunan ng India, mas kaunting gatas ang para sa babae kaysa sa mga asawa’t lalaking anak, at kumakain lang sila matapos magsilbi sa mga lalaki. Kaya limitado madalas ang naiiwang pagkain, at lantad kung gaano kahalaga ang babae.

CHETNA, Ahmedabad, India

Mga problema sa kalusugang pangreproduksyon

Mga impeksyon na naihahawa sa pagtatalik (INP), kasama ang HIV/AIDS. Mas mataas ang pisikal na panganib na magka-INP at AIDS ang babae. Pumapasok kasi sa loob ang tamod ng lalaki, at kayang manuot ng mikrobyo sa dingding ng puwerta ng babae papunta sa kanyang dugo. At dahil madalas walang palatandaang may impeksyon ang babae, maaaring hindi rin siya magamot.

Dahil madalas napipilit lamang ang kababaihan sa diligtas na pakikipagtalik, isang usaping panlipunan ang mga INP.

Pero sa totoo lang, sa kaayusang panlipunan nakaugat ang problema. Madalas ay napakaliit ng boses ng babae sa pagpapasya tungkol sa seks, at malimit hindi makatanggi sa di-ligtas na pagtatalik. Dahil dito, 165 milyong babae ang nagkaka-INP taun-taon, at higit sa 17 milyon na ang may HIV. Kung hindi malunasan, puwedeng magdulot ang INP ng nakakarinding pananakit, matinding pelvic inflammatory disease (PID), pagkabaog, problema sa pagbubuntis, at pagtaas ng panganib ng kanser sa cervix. Nakamamatay ang HIV/AIDS.

Madalas na panganganak. Sa maraming parte ng mundo, mula ⅓ hanggang ½ ng kabataang babae ang nanay na bago mag-20 taong gulang. Kung walang pagpaplano ng pamilya, marami sa kababaihang ito ang hindi makakabawi ng lakas sa pagitan ng mga panganganak. Nalalagay tuloy sa panganib ng masamang kalusugan at kumplikasyon sa pagbubuntis at panganganak. Kung madalas manganak, mas hihina din ang pag-asa ng babaeng patakbuhin ang sariling buhay, magtapos ng pag-aaral, at matuto ng kasanayan para suportahan ang sarili.

Bawat minuto, isang babae ang namamatay dahil sa problemang kaugnay ng pagbubuntis.

Kumplikasyon sa pagbubuntis at panganganak. Sa nagdaang 40 taon, malaki na ang nabawas sa dami ng sanggol na namamatay. Pero hindi ito nagawa sa namamatay mula sa pagbubuntis at panganganak. Bawat minuto, 1 babae ang namamatay dahil sa problemang may ugnay sa pagbubuntis, at 20 ang nagkakaroon ng matagalang problemang pangkalusugan. Ibig sabihin, sa paglipas ng panahon, aabot sa ¼ ng lahat ng babae sa mahihirap na bansa ang seryosong maaapektuhan ng kumplikasyon sa pagbubuntis at panganganak.

Taun-taon, 70,000 kababaihan ang namamatay mula sa di-ligtas na pagpapalaglag

Di-ligtas na pagpapalaglag. Kapag sinubukan ng babaeng tapusin ang pagbubuntis sa di-ligtas na pagpapalaglag, tinataya niya ang sariling buhay. Pero araw-araw, mga 60,000 babae—nakatatanda at bata—ang sumusuong sa ganitong panganib dahil wala silang ligtas na mapuntahan. Marami ang nauuwi sa pagkabaog, o sa matagalang mga pananakit, impeksyon at iba pang problemang pangkalusugan.

Pagputol sa ari ng babae. Pagputol sa ari ng babae kung saan hinihiwa’t tinatanggal ang bahagi o kabuuan ng panlabas na ari. Makakapagdulot ito ng malubhang problemang pangkalusugan, tulad ng impeksyon sa may loob ng balakang at sistema ng ihian, problemang sekswal at emosyonal, at mahirap na panganganak. Pero patuloy pa rin ang kaugaliang ito. Taun-taon, mga 3 milyong batang babae ang pinuputulan, karamihan sa Africa, pero mayroon din sa Middle East at Asia.

Pangkalahatang problemang medikal

Maraming sakit ang dumadapo kapwa sa lalaki’t babae, pero maaaring iba ang epekto sa mga babae.

Dagdag na impormasyon

alkohol (paglalasing) at iba pang droga

May mga problema sa kalusugan na mas malamang danasin ng kababaihan dahil sa kanilang trabaho, sa masamang nutrisyon, o sa sobrang pagod. Puwedeng mapinsala din ang babae nang kakaiba sa lalaki. Halimbawa, puwedeng iwan siya ng asawa kapag pinahina na ng sakit o masira ang kanyang hitsura.

Kapag may sakit na, mas malamang hindi maghanap o tumanggap ng lunas ang babae hangga’t hindi pa malala. Halimbawa, kumakalat ang tuberkulosis (TB) kapwa sa lalaki at babae, pero mas kaunting babae ang nagagamot. Halos 3,000 babae ang namamatay bawat araw dahil sa TB—at ⅓ o higit pa sa kanila ang hindi nabigyan ng tamang lunas o hindi man lang natukoy na may TB. May mga problema din na dati’y kalalakihan ang madalas tamaan, pero peligro na rin sa kababaihan ngayon. Halimbawa, paparaming babae ang may mga problema dulot ng paninigarilyo o sobrang pag-inom ng alak.

Mga panganib sa trabaho

May panganib ang babae sa kalusugan mula sa trabaho sa loob at labas ng bahay. Dahil sa haba ng oras sa doble-dobleng trabaho, puwedeng hindi malabanan ng katawan niya ang sakit.

Araw-araw, humaharap sa panganib sa kalusugan ang mga babae dahil sa trabaho. Sa pagluluto, napakalaganap ng sakit sa baga dahil sa usok o pagkapaso mula sa apoy—kaya sa mga babae, tinuturing na itong pangunahing problema sa kalusugan na kaugnay ng trabaho. Karaniwan din ang mga sakit na kumakalat sa tubig, dahil sa haba ng panahon sa paglalaba, pag-iigib, o pagkababad sa taniman.

Milyun-milyong babae rin ang tinatamaan ng mga problemang pangkalusugan dahil sa di-ligtas na kalagayan ng trabaho sa labas ng bahay. Pag-uwi, madalas may pasanin pa rin, kaya nabubuntunan sila ng dobleng bigat na trabaho. Nagdudulot ito ng sobrang pagod at mas mataas na panganib na magkasakit.

Maaaring kasingbigat ng iba pang problemang pangkalusugan ang mga problema sa kalusugan ng isip.

Problema sa kalusugan ng isip

Halos pantay ang panganib ng babae’t lalaki na magkaproblema sa kalusugan ng isip. Pero mas maraming babae kaysa lalaki ang dumadanas ng matinding lungkot o panlulumo. Madalas tinatamaan nito ang mga babaeng mahirap, nakaranas ng karahasan o pagkawala ng minamahal, o yung dumaan sa pagkawasak o malaking pagbabago ng komunidad. Tapos, kumpara sa lalaki, mas malamang hindi makakuha ng tulong ang mga babaeng may problema sa isip.

Madalas tinatamaan ang mga babae ng karahasan mula sa mga lalaking kilala nila. Pero hindi naisusuplong ang karamihan ng karahasan, at hindi napaparusahan ang mga lalaki.

Karahasan

Dagdag na impormasyon

panggagahasa at sexual assault

Madalas ay hindi pinapansin bilang problemang pangkalusugan ang karahasan. Pero puwede itong magdulot ng malubhang pinsala, problema sa pag-iisip, kapansanan sa katawan, at maging kamatayan. Maraming batang babae ang sekswal na inaabuso ng kapamilya o kaibigan. Maraming babae ang pinipilit makipag-seks o pisikal na inaabuso ng kanilang mga kapartner. Palaging nakaamba sa lahat ng kababaihan ang panggagahasa at sexual harassment. Nangyayari ang ganitong karahasan sa halos lahat ng dako ng mundo, at sa ilalim ng lahat ng kalagayang panlipunan.

Gayunpaman, hindi naisusuplong ang karamihan ng karahasang ito dahil madalas, babae imbes na lalaki ang sinisisi ng mga pulis at iba pa. Madalang kung maparusahan ang mga lalaking sanhi ng karahasan.

Huling binago ang pahinang ito: 11 Set 2017