Hesperian Health Guides
Pagsukat sa temperatura, pulso, paghinga at presyon ng dugo
HealthWiki > Kapag Walang Doktor ang Kababaihan > Mga kasanayan sa pangangalaga ng kalusugan > Pagsukat sa temperatura, pulso, paghinga at presyon ng dugo
Mga nilalaman
Temperatura
Kung kailangan mong malaman ang temperatura ng isang tao at wala kang thermometer, idampi ang likod ng palad mo sa kanyang balat, at ikumpara sa iyong balat. Kung mas mainit ang balat niya sa pakiramdam mo, malamang may lagnat siya. Para malaman kung ano ang gagawin para sa lagnat, tingnan ang "Lagnat".
 |
| Para sa bibig ang mga nakalistang sukat dito ng normal at may lagnat na temperatura. |
Kung may thermometer, puwedeng sukatin ang temperatura ng tao sa bibig, kilikili o tumbong. Karaniwan mas mababa ang temperatura sa kilikili, mas mainit-init sa bibig, at pinamainit sa tumbong. Narito ang pagsukat ng temperatura sa sentigrado (centigrade) na ginagamit sa Pilipinas:
Paano sukatin ang temperatura
(gamit ang thermometer na markado sa antas sentigrado o Celsius—°C)
- Linising maige ang thermometer ng sabon at malamig na tubig o alkohol. Hawakan sa dulo na walang kulay pilak (o pula) at kalugin nang malakas at pabigla, hanggang sa mas mababa sa 36 degrees ang nababasang sukat.
- Ilagay ang thermometer sa . . .
- Iwan sa loob ng 3-4 na minuto.
- Basahin.
- Hugasan nang mabuti ang thermometer ng sabon at malamig na tubig. Pagkatapos, kung kakayanin, ibabad sa loob ng 20 minuto sa bleach na solution at banlawan ng malinis na tubig.
 |
o kaya |  |
||
| ilalim ng dila (isara ang bibig sa palibot nito) | sa kilikili kung may panganib na makagat ng tao ang thermometer | |||
| Ang mga thermometer na babasagin ay puno ng mercury, isang lubhang nakakalason na metal. Mag-ingat sa mga babasaging thermometer, at kung mabasag nga, huwag pulutin ang mercury ng nakalantad na kamay. Huwag hayaan ang mga bata na paglaruan ang thermometer o mercury. Digital thermometer ang gamitin o bilhin, kung kakayanin. |
Pulso (tibok ng puso)
Malalaman sa pulso kung gaano kabilis tumitibok ang puso at gaano kalakas ito nagtatrabaho. Matapos ang mabigat na trabaho o ehersisyo, tumitibok nang mabilis ang puso ng malusog na tao, pero bumabalik sa normal pagkaraan ng ilang minuto. Karaniwan nadadagdagan ng 20 tibok bawat minuto ang puso sa bawat 1 degree (C) na pagtaas ng lagnat.
Nasa pagitan ng 60 at 90 na tibok bawat minuto ang normal na pulso ng nakatatanda (adult). Maaaring palatandaan ang mabilis na pulso ng:
- pagkawala ng dugo o pagkawala ng likido o shock.
- lagnat o impeksyon.
- problema sa baga at sistemang hingahan, o sa puso.
- problema sa thyroid.
| Para kumuha ng pulso, ilapat ang iyong daliri sa pupulsuhan o wrist tulad nito (huwag gamitin ang hinlalaki). | Kung hindi mo mahanap ang pulso sa wrist, hanapin ito sa leeg katabi ng babagtingan o lalamunan... | ...o ilapat ang iyong tainga direkta sa dibdib at pakinggan ang tibok ng puso. |
 |
 |
 |
Bilis ng paghinga
Makakapagsiwalat ang bilis ng paghinga ng kalusugan ng baga at sistemang hingahan. Makakabigay din ito ng impormasyon sa pangkalahatang kalusugan ng tao. Para masukat, pagmasdan ang pagtaas at pagbaba ng dibdib habang nagpapahinga ang tao. Mula 12 hanggang 20 bawat minuto ang normal na paghinga ng nakatatanda (ang kumpletong paghinga ay katumbas ng isang hinga papasok at isang hinga palabas).
Karaniwan bumibilis ang paghinga (kasabay ng pulso) kapag may impeksyon, lagnat, pagtagas ng dugo, dehydration, shock, problema sa baga o iba pang emerhensya.
Para sa taong may malubhang sakit, maaaring paglapit ng kamatayan ang kahulugan ng masyadong mabagal na pulso at paghinga.
Maaaring palatandaan ng impeksyon sa sistemang hingahan ang mabilis at mababaw na paghinga. Maaaring palatandaan ng pulmonya ang paghinga ng higit sa 30 beses bawat minuto.
Presyon ng dugo
|
Ang presyon ng dugo ay sukat kung gaano kalakas ang puwersa o pagtulak ng dugo sa loob ng mga daluyan nito.
Mabuting malaman ang presyon ng dugo ng babae sa mga panahong ito:
- kapag nagbubuntis, nanganganak, nakunan o nagpalaglag.
- kung gumagamit o planong gumamit ng pildoras na kontraseptibo.
- sa panahon ng emerhensya, tulad ng shock, matinding pananakit sa tiyan, o mahirap na panganganak.
Ano ang kahulugan ng mga numero
May dalawang numero ang sukat ng presyon ng dugo:
 | 120 ang sa taas (systolic) na sukat |
| 80 ang sa ibaba (diastolic) na sukat |
Mula 90/60 hanggang 120/80 ang normal na presyon ng dugo para sa nakatatanda.
Dapat kumonsulta sa health worker ang buntis na babaeng may presyon na lampas 140/90 para malaman kung anong mga gamot ang ligtas na gamitin.
Palatandaan ng panganib ang biglaang pagbaba ng presyon ng dugo, laluna kung bumaba pa sa 90/60. Magbantay sa anumang biglaang pagbagsak ng presyon ng dugo ng taong tinatagasan ng dugo o nasa panganib na mag-shock. Kung makakuha ka ng hindi normal na basa ng presyon ng dugo at hindi ka nagdududa na nasa shock ang tao, maghintay ng ilang minuto at sukatin muli.
|
Bawat buwan, tumataas at bumababa nang kaunti ang presyon ng dugo ng babaeng ito. Normal lang ang ganito. |
Madalas kailangan mong subaybayan ang presyon ng dugo sa loob ng isang panahon (halimbawa, sa pagbubuntis ng babae) para makita kung paano ito nagbabago. Makakatulong kung gagawa ng talaan:
Paano kumuha ng presyon ng dugo
May iba’t ibang klase ng gamit sa pagsukat ng presyon ng dugo.
| May pataas na sukatan o gauge ang iba na mukhang thermometer. | May pabilog na dial naman ang iba. | Madalas may kasamang stethoscope ang gamit sa pagkuha ng presyon ng dugo. |
gauge
cuff |
 |
 |
Sa pagkuha ng presyon ng dugo, sabihin muna sa tao kung ano ang gagawin mo. Pagkatapos, sundin ang sumusunod na hakbang:
| 1. Ipalibot ang cuff sa itaas na braso na walang damit. |  |
2. Pihitin papuntang kanan ang balbula (valve) sa gomang pambomba para sumara. Iikli ang tangkay ng balbula. | |
 |
|||
| 3. Kapain ang pulso sa bandang ibaba lang ng siko, sa loob na bahagi ng braso, at ipatong dito ang stethoscope. Minsan maaaring hindi mo maramdaman ang pulso. Kung hindi nga, ipatong lang ang stethoscope sa sentro ng tiklop ng balat, sa kabilang panig ng siko. | 4. Bombahan ng hangin ang cuff gamit ang goma na pambomba. | ||
 | |||
 |
|||
| 5. Habang binobomba mo, gagalaw ang karayom sa gauge. Kapag umabot ito sa 200, itigil ang pagbomba. | 6. Luwagan nang kaunti ang pihitan sa valve para sumingaw nang mabagal ang hangin. | 7. Babalik pababa ang karayom. (Kung nakasara ang valve, mananatili ito sa 200.) | |
 |
Kapag umabot ito sa 200, itigil ang pagbomba. |
 |
 |
| Sa pagsingaw palabas ng hangin, magsisimulang marinig mo ang pulso ng tao sa stethoscope. Tandaan kung saan nakatapat ang karayom o kulay pilak na bar sa unang pagkarinig mo ng pulso (ito ang itaas na numero) at kapag nawala ang pulso o naging mahinang-mahina (ito ang ibabang numero). |
Kung...
wala kang marinig kapag nakaturo ang karayom dito...
... o dito
pero unang nakarinig ka ng pulso banda rito
at pagkatapos nawala ang tunog banda rito
ibig sabihin ang presyon ng dugo ay 100/70. |
