Hesperian Health Guides
Ang sistemang medikal
HealthWiki > Kapag Walang Doktor ang Kababaihan > Kabanata 3: Ang sistemang medikal > Ang sistemang medikal
at nurses
at nurse
Mga importanteng serbisyong pangkalusugan
Iba’t-ibang serbisyo ang hinahanda ng sistemang medikal. Ang iba nito, gaya ng operasyon, x-ray o ultrasound ay karaniwang sa ospital lang makukuha. Pero ang mga sumusunod na serbisyo na kailangan ng kababaihan ay dapat makuha sa komunidad sa murang halaga:
- impormasyon sa kalusugan para makagawa ang lahat ng mas mainam na pagpapasya, maging tama ang paglunas, at maiwasan ang mga sakit.
- bakuna na makakapigil sa maraming sakit tulad ng tetano, tigdas, dipterya, tusperina, polyo, tuberkulosis, bulutong at hepatitis.
- pangangalaga habang buntis (prenatal) na makakatulong sa babaeng malaman at malunasan ang mga problema niya o ng dinadala niya bago pa man lumala.
- pagpaplano ng pamilya serbisyo at gamit o suplay. Nakakapagligtas ito ng buhay sa pagtulong sa kababaihan na makontrol ang bilang ng anak at ang agwat sa pagitan ng panganganak.
- iksaminasyong pangkalusugan para makita at malunasan ang mga problema tulad ng anemia, altapresyon, at minsan, mga impeksyon na naihahawa sa pagtatalik o INP at HIV.
Ang mga test o pagsusuri ay makakadagdag ng impormasyon sa posibleng sanhi ng problemang pangkalusugan. Ang ilan sa mga test, gaya ng Pap smear, ay dapat may pagsasanay pero di kailangan ng mahal na gamit. Dapat may ganitong test sa komunidad. May laboratoryo at gamit ang ilang sentrong pangkalusugan para direktang makuha ang resulta ng iba’t ibang test. Pero madalas, kailangang pumunta sa ospital ang babae para masuri.
May mga serbisyo na sa ospital lang makukuha. Kung may seryosong karamdaman ang babae, o kumplikasyon mula sa panganganak o pagpalaglag, o kung magpapa-opera, malamang kailangan niyang pumunta sa ospital.
Saan ka man magpagamot, dapat itrato ka nang may paggalang
Dapat gawin ng lahat ng nangangalaga sa iyong kalusugan ang abot ng makakaya nila para mabigyan ka ng:
- Access. O pag-abot sa serbisyo. Dapat makakuha ng medikal na pangangalaga ang sinumang nangangailangan nito. Hindi dapat makahadlang ang lugar ng iyong tirahan, halaga ng hawak mong pera, relihiyon mo, katayuan sa komunidad, kulay ng iyong balat, ang pampulitikang paniniwala, o kung ano ang problema mo sa kalusugan.
- Impormasyon. Kailangang ipaalam sa iyo kung ano ang problema mo at kung anong magagawa ng iba’t ibang posibleng panlunas. Dapat tiyakin ng nangangalaga sa iyo na naiintindihan mo ang dapat gawin para gumaling, at kung paano iwasan na maulit ang problema.
- Pagpipilian. Dapat makakapili ka kung gusto o ayaw mong magpagamot, at kung paano. Dapat makakapili ka rin kung saan magpapagamot.
- Kaligtasan. Dapat mabigyan ka ng impormasyong kailangan mo para maiwasan ang nakakasamang side effects o resulta ng panggagamot. Dapat maturuan ka rin kung paano iwasan ang mga mapanganib na problema sa kalusugan.
- Paggalang. Dapat palagi kang itrato nang may paggalang.
- Privacy o pagkapribado. Hindi dapat naririnig ng iba o kinukuwento sa iba ang mga bagay na sinabi mo sa doktor, nurse o iba pang manggagawang pangkalusugan. Dapat i-eksamin ka sa paraang hindi nakikita ng iba ang iyong katawan. Kung may ibang taong kailangang nasa kuwarto, dapat sabihin sa iyo kung sino sila at bakit nandoon. May karapatan kang paalisin sila kung ayaw mo silang naroroon.
- Kaginhawahan. Sa abot nang makakaya, dapat maging maginhawa ka habang ini-eksamin. Dapat may maayos na hintayan at hindi sobrang tagal ang paghihintay.
- Pagsubaybay sa pangangalaga. Kung kinakailangan mo pa ng dagdag na pangangalaga, dapat ay puwede mong balikan ang parehong tao, o mabigyan ng nakasulat na rekord ng pangangalagang tinanggap mo para madala mo sa bagong doktor, nurse o manggagawang pangkalusugan.
