Pagpapasya na gumamit ng gamot

Galing ang nilalamang ito sa
Paunang mga Kabanata ng Kapag Walang Doktor ang Kababaihan

Tingnan ang mga kabanatang “Paglutas sa mga Problema sa Kalusugan” at “Ang Sistemang Medikal” para sa dagdag na impormasyon na makakatulong sa iyong magpasya kung kailangan mo ng gamot.

Iniisip ng ibang tao na kailangan palagi ng gamot para sa magandang pangangalaga ng kalusugan. Pero nilulunasan lang ng gamot ang problema sa kalusugan—hindi nilulutas ang mga kondisyong sanhi nito. At hindi palaging gamot ang pinakamahusay na sagot sa lahat ng problema sa kalusugan. Para sa ilan, pinakamahalaga ang pag-inom nang maraming likido at pagpapahinga. Dapat gamitin lamang ang gamot kung alam mo kung ano ang problema at alam mong tatalab ang gamot sa problemang iyon.

Para makapagpasya kung kailangan mo nga o hindi ang gamot, pag-isipan ang mga ito:

Gaano kaseryoso ang aking sakit?
Bubuti ba ako kahit wala ang gamot na ito?
Bubuti ba ako kung babaguhin ang mga nakagawiang pamumuhay o pagkain?
May tradisyunal na remedyo bang tatalab?
Mas malaki ba ang benepisyo sa paggamit ng gamot na ito kumpara sa panganib at gastos?

Para sa health worker:

Kapag nagbibigay ng gamot, tandaan ang mga patnubay na ito:

Ang gamot ay hindi pamalit sa magandang pangangalaga sa kalusugan. Nangangahulugan ang magandang pangangalaga ng pagpapaliwanag kung bakit may problema sa kalusugan ang mga tao, ano ang magagawa nila para bumuti, at paano nila maiiwasan ang problemang iyon sa hinaharap.
Ligtas at nakakatulong lamang ang gamot kung magbibigay ka ng mahusay na direksyon sa paggamit (tingnan Gaano kadaming gamot ang gagamitin at Kailan gagamit ng gamot). Tiyaking naiintindihan ng babae ang direksyon mo.
Gagamitin lang nang tama ang gamot kung nauunawaan mo ang mga paniniwala at takot ng babae. Kung naniniwala ang tao na bibilis ang paggaling niya sa mas maraming gamot, maaaring sobrahan niya ang paggamit at ipahamak ang sarili. Kung natatakot siya na mapipinsala ng gamot ang katawan niya, baka ni hindi ito gamitin. Pero kung naiintindihan niya kung paano gumagana ang gamot, mas gugustuhin niyang gamitin ito nang tama.
Tumulong maghanap ng pinakamura at pinakamahusay na lunas para sa mga taong tinitingnan mo. Karamihan ng tao’y nag-aalala sa gastos, dahil puwedeng simutin ng gamot ang lahat ng pera ng pamilya para sa isang linggo o isang buwan.

Nakakapahamak na paggamit ng gamot

Panlaban sa mga mapanganib na sakit ang gamot, pero may sariling panganib ang mga ito. Kapag mali ang gamit, puwede kang mapinsala o mapatay ng gamot. Eto ang ilang karaniwang halimbawa ng maling paggamit ng gamot sa kalusugan ng kababaihan:

Minsan ginagamit ang oxytocin, ergometrine at methotrexate para madaliin ang paglabas ng sanggol o ng inunan (placenta). Mapanganib ito. Puwedeng mapatay ng mga gamot ang babae at sanggol. Maliban kung isa kang sanay na health worker, gamitin lang ang mga gamot na ito para pahintuin ang malakas na pagdurugo MATAPOS manganak. Dagdag pa, huwag mo itong gamitin para magpalaglag. Maaari nitong mabiyak ang matris at mapatay ang babae bago pa makapalaglag.
Minsan sumusubok ng mga mapanganib na gamot ang mga babae— tulad ng aspirin, gamot sa malaria at ergometrine—para magpalaglag. Halos palaging hindi tumatalab ang mga ito. Sa halip na tapusin ang pagbubuntis, puwedeng magdulot ang ilang gamot ng malubhang problema, tulad ng pagkalason at pagkamatay mula sa overdose. Para sa dagdag na impormasyon sa mga bagong gamot para sa ligtas na pagpapalaglag, basahin ang kabanata sa “Pagpapalaglag”.
May ilang mga babaeng namatay sa paggamit ng bromocriptine para pahintuin ang pagdaloy ng gatas sa suso. Huwag na huwag itong gamitin. Natural na titigil ang daloy ng gatas kapag huminto na sa pagsuso ang sanggol.
Sa maraming lugar, hinihikayat ang mga babaeng maggamot para pakalmahin ang kanilang takot, pabutihin ang timpla ng damdamin o tulungan silang makatulog. Pero madalas galing sa hirap ng buhay ang mga problemang ito. Madalas hindi maaalis ng gamot ang mga kahirapang ito, at maaaring mabilis na simutin ng gastos ang pera ng pamilya. Kung nahihirapan kang makaraos sa bawat araw, magpatingin sa isang bihasa na mental health worker bago maggamot para sa nerbiyos o timpla ng damdamin mo.
Ang DES (diethylstilbestrol), isang hormone, ay ginamit ng kababaihan sa Western Europe at North America mula 1941 hanggang 1981 para hindi makunan. Hindi na ito ginagamit dahil puwedeng magdulot ng kanser sa isisilang na anak—sa cervix at puwerta sa anak na babae, at sa bayag sa anak na lalaki. Maaaring ginagamit pa rin ang gamot na ito sa ibang mga lugar, tulad ng Africa at Latin America, para hindi makunan at para mapigilan ang daloy ng gatas sa suso. Huwag gumamit ng gamot na ito.
Nagrereseta ang ilang doktor ng hormone replacement therapy (HRT) para sa mga problema sa panahon ng menopause. Pero alam na ngayon na pinapataas ng HRT ang peligro na magka-kanser sa suso, sakit sa puso, pamumuo ng dugo at stroke. Mas mabuti para sa babae na iwasan ang HRT.
Puwedeng aksaya lang ng pera ang pagbili ng mga bitamina at mineral, maliban kung may sakit ka na matutulungan nito. Mas mura ang masustansyang pagkain at mas malusog para sa buong pamilya. Kung kakayanin, dapat uminom ng iron at folic acid ang babaeng buntis at may anemia. Pero hindi nakakatulong sa anemia ang pag-iniksyon ng bitamina B12 at sangkap mula sa atay (liver extract). Mas malaki ang maitutulong ng iron na pildoras at tamang nutrisyon.

←→ Susunod | Nauna →←

Huling binago ang pahinang ito: 11 Set 2017

Hesperian Health Guides

Pagpapasya na gumamit ng gamot

Sa ibang wika

Para sa health worker:

Nakakapahamak na paggamit ng gamot

QUICK LINKS

CONNECT

ORDERING & INFO

Hesperian Health Guides

Pagpapasya na gumamit ng gamot

Sa ibang wika

Para sa health worker:

Nakakapahamak na paggamit ng gamot

QUICK LINKS

CONNECT

ORDERING & INFO

SOCIAL & CONTACT